PIDARTA BASA BALI PAMIKUKUH NGRAJEGANG BUDAYA BALI

 



SEKOLAH    : SMP PGRI 4 BADUNG

NAMA           : NI PUTU JUNIATI

PEMBINA     : I WAYAN SUARDIKA

 

BASA BALI PAMIKUKUH NGRAJEGANG BUDAYA BALI

 

Om Swastyastu

Kaping ajeng, titiang ngaturang suksma ring pangénter parikrama antuk galah sané kapica ring titiang, sajeroning acara puniki. Ida dané sareng sami, pamekas para panuréksa saha angga sané dahat kusumayang titiang. Para panodya saha pamilet sané tresna asihin titiang.

Sadurungé titiang nangiang atur samatra, maduluran antuk manah hening nirmala pinih riin ngiring sareng-sareng ngastiti bakti ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa dumogi sangkaning sih pasuécan lan asung kerta wara nugrahan Ida, prasida titiang ngiring ida dané  ngmangguhang karahayuan ring jagat sekala yadian niskala. Ring galahé becik puniki titiang pacang ngaturang pidarta sané mamurda ”Basa Bali Pamikukuh Ngrajegang Budaya Bali”. Napi mawinan titiang ngamedalang murda sakadi punika? Mawinan budaya Baliné krasayang sayan rered riantukan sampun keni pengaruh globalisasi.

Ida dané para atiti sané wangiang titiang. Sadurungé titiang nunas pangampura pisan, duaning kadi prasangga purun titiang matur, mabah saparindik basa Bali pinaka silih tunggil pamikukuh ngrajegang budaya Baliné. Atur pawungu titiangé puniki waluya sakadi nasikin segara sane jimbarRi antukan katambetan titiangé tur kantun wimuda pisan. Janten sampun atur titiangé puniki ”noké anyud” pati grépé, menawi nénten manut ring pakayunan ida dané sareng sami. Inggih asapunika meled taler manah titiangé ngamiletin pacentokan pidarta basa Bali sané kalaksanayang ring galah sané becik puniki.

Mungguing kawéntenan basa Baliné sampun lami pisan. Yan kaperang antuk undagannyané, basa Bali kepah dados tigang paletan; kapertama Basa Bali Kuno utawi Bali Aga, kaping kalih Basa Bali Tengahan utawi Kawi Bali, lan kaping tiga Basa Bali Kepara utawi Bali Baru, basa Bali sané tami iraga mangkin.Yening nganutin genahnyané, basa Bali punika kepah dados kalih dialék, inggih punika, dialék Bali Aga lan dialék Bali Dataran utawi dialék lumrah. Soang-soang dialek punika madué ciri sané matiosan.

 

 

 

Duk warsa 1974, kalaksanayang pasamuan agung basa Bali ring Singaraja sane matetujon nyikiang manah taler ngamedalang wangun ”Anggah Ungguhing Basa Bali”. Pasamuan punika nenten ja pacang ngabinayan linggih parajana ring Bali antuk Catur Wangsa utawi kedudukan nanging tetujonnyané wantah asiki, inggih punika ngukuhang saha ngrajengang budaya Bali antuk basa Bali. Yening nganutin anggah-ungguhing basa, basa Bali kepah antuk Basa Bali Alus, Basa Bali Madia, lan Basa Bali Kasar.

Manut undagan basa puniki nyihnayang basa Bali madué akéh pariasi ring kahanan, sané sampun kanggén saking riin olih para panglingsir iragané ring Bali pinaka basa ngarahina, mabligbagan, ring paruman, ring genah makarya,  ring soang-soang kulawarga, lan pangénter yadnya ring parhyangan. Gumanti akéh pisan kawigunannyané sané siosan.

Inggih pidaging titiang nawegang ring para atiti sareng sami.

Kasujatianipun, sapunapi paiketan basa kalawan budayané?

Basa pinaka piranti sané kanggén parajanané maolah rasa berkomunikasi lan bekerja sama sareng jadma tiosan ring masyarakat. Lianan ring punika, basa pinaka sarana panglimbak budaya, kasujatiannyane tan pabasa kabudayan punika nénten ja sida ajeg lan lestari. Sakadi anak maosang bagai sayur tanpa garam.

Basa Bali pinaka pamikukuh saha ngrajegang budaya Bali. Raosé inucap prasida kaodar santukan kadi sané sampun kabaosang ring ajeng, tan pabasa nénten majanten budaya Baliné prasida ngalimbak lan sida ajeg kantos mangkin. Yan umpamiang titiang budaya Baliné sakadi taru ageng. Basa Bali pinaka akah lan agama pinaka  pramanannyané. Kasenian, ilmu pengetahuan, lan sane tiosan pinaka carang lan donnyané. Né mangkin yaning akahé usak, tuh, lan tan prasida ngalimbak, sapunapiang i taru punika sida maurip? Sinah sampun pacang padem. Taler asapunika yan imbayang titiang ring budaya Bali iragané.

Napiké kayun ida dané yan budaya Bali iraga sané kabaos adi luhung puniki sirna? Sinah sampun sami nénten madué pikayun asapunika. Mangda nénten basa Baliné kebénjang pungkuran wantah dados basa ring lontar, ring sastra, ring sasuratan kémanten sakadi basa Kawiné. Ngiring mangkin mabalik sumpah kukuhang mangda basa Bali dados basa Ibu ring Bali. Égarang kayuné ngarajegang kabudayan nganggén basa Bali pinaka basa iragané ngarahina. Yan ten iraga sira malih, kalau bukan kita siapa lagi, ngajegang budayan iragané padidi. Ngiring sareng-sareng numbuhang jati diri pinaka nak Bali, mapan kadi baos panglingsiré dumun ”Basa ngantenang wangsa”.

 

 

 

Inggih, ida dané para atiti sareng sami.

Maosang indik nganggén basa Bali ring aab jagaté mangkin, sayuakti pisan sakadi sampun pada kauningin sareng sami. Sayan lami sayan rered, napi malih sareng anom-anom rumasa kuno pisan yéning nganggen basa Bali mareraosan. Nénten gaul tur katrok kabaosang. Ri tatkala mabebaosan ring sekolah utawi ring pakubon akéh taler panggihin tur piragiang titiang timpal-timpal mabaos nénten nganutin wirasan basa. Yéning imbayang titiang ”Yu kamu kal milu mlali bin mani nika”. Napiké patut raos punika ngunutin anggah ungguhing basa? Titiang néwék ngrasa ica saha kimud miragiang raos sakadi punika. Kamanah antuk titiang rumasa sukil pisan pacang para yowana mabaoas nganutin anggah ungguhing basa Bali.

inggih, unduk sané baosang titiang ring ajeng iwawu mawinan titiang néwék mineh-minehang angga, ”Yan tusing iragané mapauruk ngajak timpal-timpalé mabasa Bali, sinah ia tusing lakar nyak malajah basa Bali”. Jengah padéwékan titiangé mangda nénten kekaonang wangsa saking dauh tukad taler dangin tukad. Ipun ring Bali makarya ngaruruh pangupa jiwa, yaning matemu sareng kantinnyané paturu wangsa, bangga pisan ipun magegonjakan nganggén basanipuné. Nanging iraga ring Bali, paturu nak Bali mabaosan nganggén basa Indonésia. Indayang pinehin sareng sami.

Ida dane sane kusumayang titiang, sane mangkin banget titiang mapinunas majeng ring para yowana Baliné. Cutetnyané ngiring i raga bangga pinaka jadma Bali, kukuhang budayan i ragané malarapan ngwerdiang basa Bali pinaka pamikukuh ngrajegang budaya Bali. Ida dané pinaka panglingsir tur sane wagmi ring sakancan sastra, ngiring  mapauruk ring alit-alit duéné ring jero, ring gria, ring puri, mangda nganggén basa Bali pinaka basa ngarahina. Punika taler para anom-anomé sareng sami, ngiring mabasa Bali. Tumbuhang rasa banggan iragané nganggén basa Bali ring wangsa tiosan.

Inggih ida dané sinamian, wantah asapunika atur pawungu titiang dumogi wénten pikenohipun. Atur titiangé puniki wantah pinaka jalaran ngawetuang rasa banggan titiang, sutindih bakti ring wangsa antuk ngajegang kabudayan iragané. Menawi wénten atur titiang nénten manut ring arsa minakadi unjuk lungsur,  anggah-ungguhing basa tan manut. “Badung Mangupura, boya sebet nanging liang”. Kirang langkung nunas pangampura, antuk tambet titiang kalintang”. Tan hana wong swasti nulus. Puputang  titiang antuk parama santih.

Om Santih, Santih, Santih, Om.

Posting Komentar untuk "PIDARTA BASA BALI PAMIKUKUH NGRAJEGANG BUDAYA BALI"