PIDARTA BASA BALI PAMIKUKUH NGRAJEGANG BUDAYA BALI
SEKOLAH : SMP PGRI 4 BADUNG
NAMA : NI PUTU JUNIATI
PEMBINA : I WAYAN SUARDIKA
BASA BALI PAMIKUKUH NGRAJEGANG BUDAYA BALI
Om Swastyastu
Kaping ajeng, titiang ngaturang suksma ring pangénter parikrama antuk galah
sané kapica ring titiang, sajeroning acara puniki. Ida dané sareng sami,
pamekas para panuréksa saha angga sané dahat kusumayang
titiang. Para panodya saha pamilet sané tresna asihin titiang.
Sadurungé titiang nangiang atur samatra, maduluran antuk manah hening nirmala pinih riin ngiring sareng-sareng ngastiti bakti ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa dumogi sangkaning sih
pasuécan lan asung kerta wara nugrahan Ida, prasida titiang ngiring ida
dané ngmangguhang karahayuan ring jagat
sekala yadian niskala. Ring galahé becik puniki titiang pacang ngaturang
pidarta sané mamurda ”Basa Bali Pamikukuh Ngrajegang Budaya Bali”. Napi mawinan titiang ngamedalang murda sakadi punika?
Mawinan budaya Baliné krasayang sayan rered riantukan sampun keni pengaruh globalisasi.
Ida dané para atiti sané wangiang titiang. Sadurungé titiang nunas pangampura pisan, duaning kadi
prasangga purun titiang matur, mabah saparindik basa Bali pinaka
silih tunggil pamikukuh ngrajegang budaya Baliné. Atur pawungu titiangé
puniki waluya sakadi nasikin segara sane jimbar. Ri antukan katambetan titiangé tur kantun wimuda
pisan. Janten sampun atur titiangé puniki ”noké anyud” pati grépé, menawi nénten manut ring pakayunan ida dané sareng
sami. Inggih asapunika meled taler manah titiangé ngamiletin pacentokan pidarta
basa Bali sané kalaksanayang ring galah sané becik puniki.
Mungguing kawéntenan basa Baliné sampun lami pisan.
Yan kaperang antuk undagannyané, basa Bali kepah dados tigang paletan;
kapertama Basa Bali Kuno utawi Bali Aga, kaping kalih Basa Bali Tengahan utawi
Kawi Bali, lan kaping tiga Basa Bali Kepara utawi Bali Baru, basa Bali sané
tami iraga mangkin.Yening nganutin genahnyané, basa Bali punika kepah dados
kalih dialék, inggih punika, dialék Bali Aga lan dialék Bali Dataran utawi dialék lumrah. Soang-soang
dialek punika madué ciri sané matiosan.
Duk warsa 1974, kalaksanayang pasamuan agung basa Bali
ring Singaraja sane matetujon nyikiang manah taler ngamedalang wangun ”Anggah
Ungguhing Basa Bali”. Pasamuan punika nenten ja pacang ngabinayan linggih
parajana ring Bali antuk Catur Wangsa utawi kedudukan
nanging tetujonnyané
wantah asiki, inggih punika ngukuhang saha ngrajengang budaya Bali antuk basa
Bali. Yening nganutin anggah-ungguhing basa, basa Bali kepah antuk Basa Bali
Alus, Basa Bali Madia, lan Basa Bali Kasar.
Manut undagan basa puniki nyihnayang basa Bali madué
akéh pariasi ring kahanan, sané
sampun kanggén saking riin olih para panglingsir iragané ring Bali pinaka basa
ngarahina, mabligbagan, ring paruman, ring genah makarya, ring
soang-soang kulawarga, lan pangénter yadnya ring parhyangan. Gumanti akéh pisan
kawigunannyané sané siosan.
Inggih pidaging titiang nawegang ring para atiti
sareng sami.
Kasujatianipun, sapunapi paiketan basa kalawan
budayané?
Basa pinaka piranti sané kanggén parajanané maolah
rasa berkomunikasi lan bekerja sama sareng jadma
tiosan ring masyarakat. Lianan ring punika, basa pinaka sarana
panglimbak budaya, kasujatiannyane tan pabasa kabudayan punika
nénten ja sida ajeg lan lestari.
Sakadi anak maosang bagai sayur tanpa
garam.
Basa Bali pinaka pamikukuh saha ngrajegang budaya
Bali. Raosé inucap prasida kaodar santukan kadi sané sampun kabaosang ring ajeng, tan
pabasa nénten majanten budaya Baliné prasida ngalimbak lan sida ajeg kantos
mangkin. Yan umpamiang titiang budaya Baliné sakadi taru ageng. Basa Bali
pinaka akah lan agama pinaka pramanannyané. Kasenian, ilmu pengetahuan, lan sane tiosan pinaka carang lan
donnyané. Né mangkin yaning akahé usak, tuh, lan tan prasida ngalimbak,
sapunapiang i taru punika sida maurip? Sinah sampun pacang padem. Taler
asapunika yan imbayang titiang ring budaya Bali iragané.
Napiké kayun ida dané yan budaya Bali iraga sané
kabaos adi luhung puniki sirna? Sinah sampun sami nénten madué pikayun
asapunika. Mangda nénten basa Baliné kebénjang pungkuran wantah dados basa ring
lontar, ring sastra, ring sasuratan kémanten sakadi basa Kawiné. Ngiring mangkin
mabalik sumpah kukuhang mangda basa Bali dados basa Ibu ring Bali. Égarang kayuné ngarajegang kabudayan nganggén basa
Bali pinaka basa iragané ngarahina. Yan ten iraga sira malih, kalau bukan kita siapa lagi, ngajegang budayan
iragané padidi. Ngiring sareng-sareng numbuhang jati diri pinaka
nak Bali, mapan kadi baos panglingsiré dumun ”Basa ngantenang wangsa”.
Inggih, ida dané para atiti sareng sami.
Maosang indik nganggén basa Bali ring aab jagaté
mangkin, sayuakti pisan sakadi sampun pada kauningin sareng sami. Sayan lami
sayan rered, napi malih sareng anom-anom rumasa kuno pisan yéning nganggen basa Bali
mareraosan. Nénten gaul tur
katrok kabaosang. Ri tatkala mabebaosan ring sekolah utawi ring
pakubon akéh
taler panggihin tur piragiang titiang timpal-timpal mabaos nénten nganutin wirasan basa. Yéning imbayang titiang ”Yu kamu kal milu mlali bin mani nika”.
Napiké patut raos punika ngunutin anggah ungguhing basa? Titiang néwék ngrasa ica saha kimud miragiang raos
sakadi punika. Kamanah antuk titiang rumasa sukil pisan pacang para yowana
mabaoas nganutin anggah ungguhing basa Bali.
inggih, unduk sané baosang titiang ring ajeng iwawu
mawinan titiang néwék mineh-minehang angga, ”Yan tusing iragané mapauruk ngajak
timpal-timpalé mabasa Bali, sinah ia tusing lakar nyak malajah basa Bali”.
Jengah padéwékan titiangé mangda nénten kekaonang wangsa saking dauh tukad
taler dangin tukad. Ipun ring Bali makarya ngaruruh pangupa jiwa, yaning matemu
sareng kantinnyané paturu wangsa, bangga pisan ipun magegonjakan nganggén basanipuné.
Nanging iraga ring Bali, paturu nak Bali mabaosan nganggén basa Indonésia. Indayang pinehin sareng sami.
Ida dane sane kusumayang titiang, sane mangkin banget
titiang mapinunas majeng ring para yowana Baliné. Cutetnyané ngiring i raga bangga pinaka jadma Bali, kukuhang
budayan i ragané malarapan ngwerdiang basa Bali pinaka pamikukuh ngrajegang
budaya Bali. Ida dané pinaka panglingsir tur sane wagmi ring sakancan sastra,
ngiring mapauruk ring alit-alit duéné ring jero, ring gria, ring puri,
mangda nganggén basa Bali pinaka basa ngarahina. Punika taler para anom-anomé
sareng sami, ngiring mabasa Bali. Tumbuhang rasa banggan iragané nganggén basa
Bali ring wangsa tiosan.
Inggih ida dané sinamian, wantah asapunika atur pawungu titiang
dumogi wénten pikenohipun. Atur titiangé puniki wantah pinaka jalaran ngawetuang rasa banggan
titiang, sutindih bakti ring wangsa antuk ngajegang kabudayan iragané. Menawi wénten atur titiang nénten manut ring arsa minakadi unjuk lungsur, anggah-ungguhing
basa tan manut. “Badung Mangupura,
boya sebet nanging liang”. Kirang langkung nunas pangampura, antuk tambet
titiang kalintang”. Tan hana wong swasti nulus. Puputang titiang antuk parama santih.
Om Santih, Santih, Santih,
Om.
Posting Komentar untuk "PIDARTA BASA BALI PAMIKUKUH NGRAJEGANG BUDAYA BALI"